Поиски и научные открытия: история развития фольклористики в Институте языка, литературы и искусства им. Г. Ибрагимова Академии наук Республики Татарстан

Аннотация

Настоящая статья посвящена научному обзору истории развития фольклористики в Институте языка, литературы и искусства (ИЯЛИ) им. Г. Ибрагимова Академии наук Республики Татарстан. Цель исследования ‒ в рамках научной дискуссии определить специфику координационной, академической, научной, научно-прикладной деятельности ИЯЛИ им. Г. Ибрагимова по изучению народного творчества. Основное место в статье отводится научной деятельности татарских ученых, внесших огромный вклад в сбор и исследование фольклора, подготовку теории, методологии его изучения. Научная новизна статьи заключается в комплексном анализе и систематизации многолетней деятельности школы фольклористики ИЯЛИ им. Г. Ибрагимова с периода становления Института до настоящего времени. В статье выявляется роль и место школы фольклористики ИЯЛИ им. Г. Ибрагимова как важного научного направления в академической структуре и в современной российской науке в целом. В результате исследования установлено, что несколько поколений татарских фольклористов сегодня известны в Поволжско-Уральском регионе Российской Федерации своими фундаментальными научными достижениями. Полученные результаты позволяют выявить вклад конкретных ученых и исследовательской школы в целом в развитие науки.

Источники

1. Бакиров М. Х. Татарский фольклор. Казань: Ихлас, 2012.
2. Башкортстан татарлары фольклоры: риваятьләр, легендалар, мифологик хикәятләр, сөйләкләр / төзүче И. К. Фазлетдинов. Уфа: Китап, 2018.
3. Бәетләр / кереш сүз язучы Х. Х. Ярми. Казан: Татар. кит. нәшр., 1960.
4. Борынгы татар фольклоры мәсьәләләре / җав. ред. Ф. В. Әхмәтова. Казан: СССР ФА, 1984.
5. Валиуллина Ф. М. Национально-мифологические и религиозные мотивы в дастане «Идегей». Казань: Дом печати, 2007.
6. Гилязутдинов С. М. Татарские исторические предания и легенды и их художественные особенности: дисс. … к. филол. н. Казань, 2000.
7. Давлетшина Л. Х. Современная татарская проза в контексте актуальной мифологической традиции. Казань: ИЯЛИ, 2022.
8. Закирова И. Г. Болгар чоры халык иҗаты. Казан: Фикер, 2003.
9. Закирова И. Г. Народное творчество Булгарского периода: дисс. … к. филол. н. Казань, 2000.
10. Закирова И. Г. Татарда дастан бармы? // Казан утлары. 2023. № 4.
11. Закирова И. Г. Эпическое творчество периода Золотой Орды: мифологические и исторические основы. Казань, 2011.
12. Замалетдинов Л. Ш. Татарская народная сказка и литературные сказки Г. Тукая: автореф. дисс. … к. филол. н. Казань, 1993.
13. Ибрагимова (Мухаметзянова) Л. Х. Дастан «Чура батыр» в творчестве тюркских народов: дисс. … к. филол. н. Казань, 2000.
14. Ибраһимова Л. Х. Төрки халыклар иҗатында «чура батыр» дастаны. Казан: Фикер, 2002.
15. Исәнбәт Н. С. Татар халык эпосы «Идегәй» дастанының 500 еллыгы // Совет әдәбияты. 1940. № 11. № 12.
16. Кадыйров И. Ш. Татар халкының туй җырлары. Себер ареалы. Казан: ТӘҺСИ, 2021.
17. Кадыйров И. Ш., Закирова И. Г. Татар халкының музыкаль-эпик иҗаты. Себер ареалы. Казан: ТӘҺСИ, 2022.
18. Кариева Л. А. Татарская мифология в историко-сравнительном и типологическом аспекте: дисс. … к. филол. н. Казань, 1999.
19. Кечкенә дә, төш кенә: табышмакларның жанр үзенчәлекләре / төзүче Х. Ш. Мәхмүтов. Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1980.
20. Махмутов Х. Ш. Афористические жанры татарского фольклора: дисс. … д. филол. н. Казань, 1995.
21. Мең дә бер мәзәк / төз., эшкәртүче Г. Бәширов. Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1963.
22. Мәхмүтов Х. Ш. Борынгылар әйткән сүзләр: VIII-XVII йөз төрки-татар ядкярләрендә афоризмнар. Казан: Фикер, 2002.
23. Мәхмүтов Х. Ш. Канатлы сүз ‒ хикмәтле сүз (Ни өчен болай әйтәбез?). Казан: Мәгариф, 1999.
24. Миннуллин К. М. Песня как искусство слова: дисс. … д. филол. н. Казань, 2001.
25. Миңнуллин К. М. Басма сүз һәм татар җырлары. Казан: Мәгариф, 2000.
26. Миңнуллин К. М. Милли мәдәният тарихы битләреннән: җыр сәнгатен өйрәнү буенча уку ярдәмлеге. Казан: Алма-Лит, 2006.
27. Миңнуллин К. М. Һәр чорның үз җыры. Казан: Мәгариф, 2003.
28. Миңнуллин К. М. Шигърият һәм җыр. Казан: Мәгариф, 1998.
29. Мөхәммәтҗанова Л. Х. Дөнья цивилизациясендә татар дастаннары. Казан: ТӘһСИ, 2018.
30. Мухаметзянова Л. Х. Татарский эпос: книжные дастаны. Казань: ИЯЛИ им. Г. Ибрагимова АН РТ, 2014.
31. Мухаметзянова Л. Х. Эпическая культура татар: дастаны. Казань: ИЯЛИ, 2023.
32. Надиров И. Н. Халык һәм җыр: Бөек Ватан сугышы чорында татар халык поэтик иҗаты. Казан: татар. кит. нәшр., 1961.
33. Рухи мирас: эзләнүләр һәм табышлар. Җырулы йомак. Татар дастаннары / төзүче И. Г. Закирова. Казан: ТӘҺСИ, 2023.
34. Садекова А. Х. Идеология ислама и народное творчество: дисс. … д. филол. н. Казань, 2001.
35. Садекова А. Х. Идеология ислама и татарское народное творчество. Казань: Иман, 2000.
36. Садекова А. Х. Ислам һәм татар халык иҗаты. Казан: ТӘһСИ, 2005.
37. Садекова А. Х. Фольклор в эстетике Галимджана Ибрагимова. Казань: Татар. кн. изд во, 1995.
38. Садыйкова А. Х. XII-XX гасыр башы татар әдәбиятында дини фольклор. Казан: ТӘһСИ, 2014.
39. Сафиуллина Р. Ф. Традиции фольклора в творчестве Габдельджаббара Кандалый: дисс. … к. филол. н. Казань, 2007.
40. Татар фольклоры жанрлары / ред. Х. Ш. Мәхмүтов, И. Н. Надиров. Казан, 1978.
41. Татар халык әкиятләре: 2 томда / төз. Х. Х. Ярми. Казан: Татгосиздат, 1946. Т. 1.
42. Татар халык җырлары: лирик җырлар. Йола җырлары / кереш сүз язучы И. Н. Надиров. Казан: Татар. кит. нәшр., 1965.
43. Татар халык иҗаты / төз.: Г. Бәширов, А. Шамов, Х. Х. Ярми. Казан: Татгосиздат, 1951.
44. Татар халык иҗаты: 25 томда / төзүче Л. Х. Дәүләтшина. Казан: Татар. кит. нәшр., 2021. Т. 1-2.
45. Татар халык иҗаты: 25 томда / төзүче И. Г. Закирова. Казан: Татар. кит. нәшр., 2023. Т. 3-9.
46. Татар халык иҗаты: балалар фольклоры / кереш сүз язучы Р. Ф. Ягъфәров. Казан: Татар. кит. нәшр., 1993.
47. Татар халык иҗаты: йола һәм уен җырлары. Казан: Татар. кит. нәшр., 1980.
48. Татар халык иҗаты: кыска җырлар (дүртюллыклар) / төз., кереш сүз язучы И. Надиров. Казан: Татар. кит. нәшр, 1976.
49. Татар халык иҗаты: тарихи һәм лирик җырлар / төз., кереш сүз язучы И. Надиров. Казан: Татар. кит. нәшр., 1988.
50. Татар халык иҗаты: хрестоматия / төз.: Ф. И. Урманче, К. М. Миңнуллин. Казан: Мәгариф, 2004.
51. Татар халык мәкальләре: 3 томда / төзүче Н. С. Исәнбәт. Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1959. Т. 1.
52. Татар халык мәкальләре: 3 томда / төзүче Н. С. Исәнбәт. Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1963. Т. 2.
53. Татар халык мәкальләре: 3 томда / төзүче Н. С. Исәнбәт. Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1967. Т. 3.
54. Татарское народное творчество: в 15 т. Казань: Магариф, 2008a. Т. 1. Сказки о животных. Волшебные сказки / сост. Л. Ш. Замалетдинов.
55. Татарское народное творчество: в 15 т. Казань: Магариф, 2008b. Т. 2. Волшебные сказки / сост. Л. Ш. Замалетдинов.
56. Татарское народное творчество: в 15 т. Казань: Магариф, 2009. Т. 3. Бытовые сказки / сост. Л. Ш. Замалетдинов.
57. Татарское народное творчество: в 15 т. Казань: Татар. книж. изд-во, 2013. Т. 4. Загадки / сост. Х. Ш. Махмутов.
58. Татарское народное творчество: в 15 т. Казань: Татар. книж. изд-во, 2015. Т. 5. Предания и легенды / сост. С. М. Гилязутдинов.
59. Татарское народное творчество: в 15 т. Казань: Татар. книж. изд-во, 2017a. Т. 6. Пословицы и поговорки / сост. Х. Ш. Махмутов.
60. Татарское народное творчество: в 15 т. Казань: Татар. книж. изд-во, 2017b. Т. 7. Мэзэки (народные шутки) / сост. Х. Ш. Махмутов.
61. Татарское народное творчество: в 15 т. Казань: Татар. книж. изд-во, 2019a. Т. 8. Дастаны / сост. Ф. В. Ахметова.
62. Татарское народное творчество: в 15 т. Казань: Татар. книж. изд-во, 2019b. Т. 9. Баиты / сост. Ф. В. Ахметова, И. Н. Надиров, К. Б. Замалетдинова.
63. Типология татарского фольклора / Академия наук Татарстана, Институт языка, литературы и искусства. Казань: Институт языка, литературы и искусства, 1999.
64. Урманче Ф. И. Борынгы миф һәм бүгенге шигырь: Татарстанның халык шагыйре Равил Фәйзуллин шигъриятенә бер караш. Казан: Школа, 2002a.
65. Урманче Ф. И. Народный эпос «Идегей». Казань: Фəн, 1999.
66. Урманче Ф. И. Роберт Миңнуллин: шигъри осталык серләре. Казан: Мәгариф, 2005.
67. Урманче Ф. И. Татар мифологиясе. Энциклопедик сүзлек: 3 томда. Казан, 2008. Т. 1. А – Г.
68. Урманче Ф. И. Татар мифологиясе. Энциклопедик сүзлек: 3 томда. Казан, 2009. Т. 2. Д – С.
69. Урманче Ф. И. Татар мифологиясе. Энциклопедик сүзлек: 3 томда. Казан, 2011. Т. 3. С – Я.
70. Урманче Ф. И. Татар халык иҗаты: югары уку йортлары һәм колледжлар өчен дәреслек. Казан: Мәгариф, 2002b.
71. Урманче Ф. И. Тюркский героический эпос. Казань: ИЯЛИ, 2015.
72. Урманчеев Ф. И. Героический эпос татарского народа. Казань: Татар. кн. изд-во, 1984.
73. Урманчеев Ф. И. По следам Белого волка. Ранние этнокультурные связи тюрко-татарских племен. Казань, 1994.
74. Урманчеев Ф. И. Эпические сказания татарского народа: сравнительно-исторические очерки / науч. ред. А. Г. Яхин. Казань: Издательство Казанского университета, 1980.
75. Фахрутдинова А. Р. Дастан «Туляк и Сусылу»: тюрко-татарские варианты. Казань: Бирская государственная социально-педагогическая академия, 2011.
76. Хусайнова Г. Р. Взаимовлияние фольклора и литературы в татарских романтических дастанах: автореф. дисс. … к. филол. н. Казань, 2022.
77. Энҗе чәчтем – энҗе җыям. Әйтем-чәчәк, мәкаль-җиләк: халык афоризмнары: 2 кит. / төз. Х. Ш. Мәхмүтов. Казан: Мәгариф, 2002a. 2 нче китап.
78. Энҗе чәчтем – энҗе җыям. Заманалар узган – дастан туган: дастаннар / отв. ред. К. М. Миңнуллин. Казан: Мәгариф, 2001a.
79. Энҗе чәчтем – энҗе җыям. Йомгак таптым: балалар фольклоры / баш. ред. К. М. Миңнуллин; төз. Р. Ф. Ягъфәров. Казан: Мәгариф, 2000a.
80. Энҗе чәчтем – энҗе җыям. Кабыргалы-камчылы: татар халык уеннары / төз. Р. Ф. Ягъфәров. Казан: Мәгариф, 2002b.
81. Энҗе чәчтем – энҗе җыям. Кемдә моң бар, кемдә хис бар: татар халык җырлары / баш. ред. К. М. Миңнуллин. Казан: Мәгариф, 2001b.
82. Энҗе чәчтем – энҗе җыям. Риваятьләр һәм легендалар / төз. Х. М. Мәхмүтов, С. М. Гыйләҗетдинов. Казан: Мәгариф, 2001c.
83. Энҗе чәчтем – энҗе җыям. Тарих мең дә сигез йөз дә: бәетләр, мөнәҗәтләр / баш. ред. К. М. Миңнуллин. Казан: Мәгариф, 2000b.
84. Энҗе чәчтем – энҗе җыям. Яшәгән, ди, булган, ди: әкиятләр / баш. ред. К. М. Миңнуллин. Казан: Мәгариф, 2000c.
85. Ямалтдинов И. И. Татарская фольклористика 20-60-х гг. XX века. Собирание, публикация и научное изучение фольклора. Казань: ИЯЛИ, 2016.
86. Ярми Х. Х. Татар халкының поэтик иҗаты. Казан: Татар. кит. нәшр., 1967.

Информация об авторах

Информация о статье

История публикации

• Поступила в редакцию: 2 августа 2024.
• Опубликована: 20 сентября 2024.

Ключевые слова

• татарское народное творчество
• школа фольклористики Института языка, литературы и искусства им. Г. Ибрагимова Академии наук Республики Татарстан
• фольклорные жанры
• национальное литературоведение
• история научного развития
• Tatar folk art
• School of Folklore Studies and History at the G. Ibragimov Institute of Language, Literature and Art of the Academy of Sciences
• folklore genres
• national literary studies
• history of scientific development

Copyright

© 2024 Автор(ы)
© 2024 ООО Издательство «Грамота»

Лицензионное соглашение

Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0)